Bong bóng tài chính khổng lồ đã phát nổ vào tuần này 25 năm trước, đang có sự tương đồng đáng sợ

Tuần này đánh dấu kỷ niệm 25 năm kể từ thời điểm bong bóng dot-com lên đến đỉnh điểm. Nhìn lại thời điểm đó, có những dấu hiệu cho thấy sự tăng trưởng chóng mặt của thị trường sẽ không bền vững. Cựu Chủ tịch Fed Alan Greenspan đã cảnh báo về "sự phấn khích phi lý" trên thị trường chứng khoán ngay từ năm 1996.

Nhưng vào thời điểm đó, các nhà đầu tư đã chọn cách bỏ qua cảnh báo này. Thay vào đó, họ ngày càng tập trung vào lời hứa về công nghệ mới, trong khi phần lớn bỏ qua các yếu tố cơ bản như doanh số, thu nhập và dòng tiền.

S&P 500 đạt mức cao nhất trong thời kỳ dot-com vào ngày 24 tháng 3 năm 2000, khi chỉ số đóng cửa ở mức 1.527,46. Nasdaq-100 theo sau vài ngày sau đó, vào ngày 27 tháng 3, khi nó đóng cửa ở mức 4.704,73. Trong khi đó, Nasdaq Composite đã đạt mức cao kỷ lục của riêng mình vài tuần trước đó, vào ngày 10 tháng 3, trong khi Chỉ số công nghiệp Dow Jones đạt đỉnh vào tháng 1 năm đó.

Như hàng triệu người Mỹ có thể nhớ, giai đoạn hưng phấn kéo dài đã kết thúc trong nước mắt. Hàng nghìn tỷ đô la giá trị thị trường đã bị xóa sổ trong thị trường giá xuống tiếp theo, kéo dài hơn hai năm rưỡi. Trong thời gian đó, Nasdaq-100 đã giảm hơn 80% so với mức đỉnh điểm.

Sau đó, các cuộc tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9 năm 2001 và các vụ bê bối kế toán lớn như vụ dẫn đến sự sụp đổ của Enron Corp. đã làm giảm thêm niềm tin của các nhà đầu tư vào thị trường.

'Bầu trời là giới hạn'​

Những chuyên gia làm việc trong thời kỳ dot-com nhớ lại đó là thời kỳ lạc quan không bị cản trở. Một thời kỳ mà mọi người, từ tài xế taxi đến nhân viên bán báo, đều háo hức nói về cổ phiếu.

Sam Stovall, chiến lược gia đầu tư chính tại CFRA, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với MarketWatch: "Chắc chắn đó là thời điểm mà mọi người đều nghĩ rằng bầu trời là giới hạn, rằng đây là một kỷ nguyên mới, vì vậy định giá không quan trọng, và điều duy nhất quan trọng là bạn đã đầu tư bao nhiêu vào đó, vì giá sẽ tiếp tục tăng".

Nhưng thực tế thường rất phũ phàng. Cục Dự trữ Liên bang đã bắt đầu tăng lãi suất vào đầu năm 1999, cuối cùng tạo tiền đề cho một cuộc suy thoái nhẹ sẽ xảy ra vào năm 2001, theo Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia.

Stovall cho biết, mặc dù điều này giúp thiết lập nền tảng, nhưng cảnh báo từ một số công ty dot-com rằng các số liệu như lượng người xem và lượt nhấp chuột không mang lại doanh thu như họ mong đợi đã gây ra hậu quả cuối cùng.

Hơn một thập kỷ để trở lại​

Cổ phiếu tăng nhanh trong suốt năm năm tăng trưởng mạnh mẽ trước thời kỳ đỉnh cao của dot-com. S&P 500 ghi nhận năm năm liên tiếp tăng trưởng mạnh mẽ ở mức hai chữ số. Nhưng việc phục hồi sau thị trường giá xuống sẽ mất nhiều thời gian hơn.

S&P 500 cuối cùng đã quay trở lại mức kỷ lục vào tháng 5 năm 2007. Nhưng phải hơn 15 năm sau, Nasdaq-100 và Nasdaq Composite mới có được sự trở lại tương đương.




Khi bong bóng bắt đầu xẹp xuống, Nasdaq-100 đã ghi nhận hai tháng liên tiếp lỗ hai chữ số vào tháng 4 và tháng 5 năm 2000, theo dữ liệu của FactSet. Nhưng S&P 500 sẽ không chính thức bước vào lãnh thổ thị trường giá xuống, được định nghĩa là giảm 20% trở lên so với mức cao gần đây, cho đến tháng 3 năm 2001, khoảng một năm sau đó, Stovall cho biết.

Định giá cao​

Kỷ nguyên dot-com được nhớ đến nhiều nhất vì mức định giá kỳ quặc dành cho các công ty khởi nghiệp thời thượng, được nhiều người chú ý nhưng doanh thu thực tế lại ít - các công ty như Webvan, Boo.com và Pets.com.

Cổ phiếu viễn thông cũng được hưởng lợi lớn trong quá trình tăng giá do nhận thức rằng họ đang bán "hạ tầng" của cuộc cách mạng internet.

Đúng vào thời điểm đỉnh cao của cơn sốt, Cisco Systems trong thời gian ngắn đã trở thành công ty đại chúng có giá trị nhất thế giới. Mặc dù Cisco đã tồn tại, nhưng vẫn chưa thể quay trở lại thời kỳ đỉnh cao của thời kỳ dot-com, theo dữ liệu của FactSet.

Một số đối thủ cạnh tranh của công ty này không may mắn như vậy. Trong vụ sụp đổ sau đó, các công ty như Global Crossing, NorthPoint Communications và WorldCom cuối cùng đều nộp đơn xin bảo hộ phá sản. WorldCom đã vướng vào một vụ bê bối kế toán khiến giám đốc điều hành của công ty phải ngồi tù một thời gian dài. Khi mọi chuyện lắng xuống, tài sản của nhiều công ty trong số này đã được các công ty hiện đang thống trị như Verizon Communications Inc. mua lại sau khi phá sản.

Một bong bóng công nghệ khác? ​

Ít nhất một nhà đầu tư đã dự đoán được bong bóng dot-com đã chia sẻ với MarketWatch rằng ông thấy dấu hiệu của nó trong cơn sốt AI đã thống trị thị trường chứng khoán Hoa Kỳ trong vài năm qua.

Chỉ dựa trên hiệu suất, sự tiến triển của Nasdaq-100 kể từ khi ra mắt ChatGPT vào tháng 11 năm 2022 đã đồng bộ tốt với hiệu suất của nó giữa tháng 8 năm 1995 và đỉnh điểm bong bóng. Tháng đó, Netscape đã lên sàn, mở ra sự khởi đầu của kỷ nguyên dot-com.




James Stack, chủ tịch của InvesTech Research và Stack Financial Management, một công ty tư vấn tài sản độc lập, đã công bố một báo cáo cảnh báo về khả năng xảy ra bong bóng thị trường chứng khoán vào năm 1998. Cuối cùng, báo cáo này đã chứng minh được tính tiên đoán, mặc dù hơi sớm.

Mặc dù cũng có những điểm khác biệt, Stack lo ngại rằng các nhà đầu tư ngày nay có thể rơi vào cái bẫy tương tự.

“Chúng tôi không có những định giá cực đoan như vậy đối với các công ty khởi nghiệp nhỏ”, Stack nói với MarketWatch trong một cuộc thảo luận về điểm tương đồng và khác biệt giữa cơn sốt AI và cơn sốt dot-com. “Nhưng mọi người có xu hướng quên rằng ngay cả những cổ phiếu lớn như Cisco cũng mất 60% đến 70%. Và bạn không cần phải ở trong tình trạng đầu cơ cực đoan đó để bị tổn thương.”

Chắc chắn, định giá dành cho những công ty được ưa chuộng trong lĩnh vực AI như Nvidia Corp. và các công ty cùng ngành đã giảm bớt kể từ mùa hè. Nhưng định giá cao không phải là lý do duy nhất khiến Stack cho biết gần đây ông đã chuyển danh mục đầu tư của khách hàng lên gần 50% bằng tiền mặt.

"Điểm tương đồng khác mà bạn có ngày nay có lẽ cũng đáng ngại không kém là loại tự mãn này", ông nói. "Có một sự tự tin rằng thị trường không thể đi ngược lại. Đó là lúc nhà đầu tư trung bình bị ảnh hưởng nhiều nhất."