Lịch sử can thiệp tiền tệ của Nhật Bản: Chuyến 'tàu lượn' không hồi kết của đồng JPY

JPY đã chịu áp lực trong vài năm qua khi thị trường tập trung vào chênh lệch lãi suất lớn giữa Hoa Kỳ và Nhật Bản. Đồng yên đã mất hơn 20% so với đô la kể từ đầu năm 2022, khiến Tokyo phải can thiệp nhiều lần để hỗ trợ đồng tiền này vào tháng 9 và tháng 10 năm đó. Đồng yên vẫn tiếp tục giảm mặc dù đã có thêm các biện pháp can thiệp vào tháng 4 và tháng 5 năm 2024, chạm mức thấp nhất trong 38 năm là 161,96 đổi một đô la vào ngày 3 tháng 7. Nhật Bản bị nghi ngờ đã can thiệp một lần nữa vào giữa tháng 7 để đặt mức sàn cho đồng yên.

Xu hướng giảm của đồng yên đã đảo ngược trong thời gian gần đây, sau quyết định tăng lãi suất của Ngân hàng Nhật Bản vào ngày 31 tháng 7 và trước thềm chính sách nới lỏng tiền tệ của Hoa Kỳ.

Động thái diều hâu của BOJ, cùng với mối lo ngại của các nhà đầu tư về tăng trưởng của Hoa Kỳ, đã làm rung chuyển thị trường chứng khoán và trái phiếu toàn cầu. Nó đã kích hoạt một sự tháo gỡ vị thế giao dịch chênh lệch lãi suất , theo đó các nhà đầu tư vay tiền rẻ bằng đồng yên để đầu tư vào các tài sản có lợi suất cao hơn. Đồng yên đã phục hồi mạnh so với đồng đô la, nhưng vẫn tương đối yếu theo tiêu chuẩn của vài thập kỷ qua.

Nikkei so với yên​

Cổ phiếu Nhật Bản sụp đổ vào ngày 5 tháng 8 trong đợt bán tháo lớn nhất trong một ngày kể từ đợt bán tháo Thứ Hai Đen tối năm 1987, do sự sụt giảm của thị trường chứng khoán toàn cầu, lo ngại về kinh tế và việc tháo gỡ các khoản đầu tư được tài trợ bằng đồng yên rẻ.

Biến động của đồng yên là vấn đề đáng quan tâm vì đồng tiền này từ lâu đã là nguồn vốn giá rẻ cho các nhà đầu tư toàn cầu, ngay cả khi các ngân hàng trung ương khác tăng chi phí đi vay.

Mục tiêu can thiệp của Nhật Bản đã thay đổi ​

Chính quyền Nhật Bản trước đây đã can thiệp để ngăn đồng yên tăng giá quá mức, vì đồng yên mạnh gây tổn hại đến nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu. Xu hướng này đã thay đổi vào năm 2022 khi Tokyo vào cuộc và mua đồng yên để bảo vệ giá trị của nó, sau khi đồng tiền này lao dốc do kỳ vọng rằng BOJ sẽ giữ lãi suất cực thấp ngay cả khi các ngân hàng trung ương khác thắt chặt chính sách tiền tệ để chống lại lạm phát tăng vọt.

Trong cả hai trường hợp, chính quyền mua hoặc bán đồng yên, thường là so với đồng đô la. Bộ Tài chính quyết định khi nào can thiệp và Ngân hàng Nhật Bản đóng vai trò là đại lý của Bộ. Quyết định này mang tính chính trị cao vì sự phụ thuộc của Nhật Bản vào xuất khẩu khiến công chúng nhạy cảm hơn với động thái của đồng yên so với các quốc gia khác. Với nhiều nhà sản xuất hiện đang chuyển sản xuất ra nước ngoài, lợi ích của đồng yên yếu đã giảm đi. Thay vào đó, đồng yên yếu đã trở thành nỗi đau đối với các hộ gia đình và nhà bán lẻ bằng cách làm tăng chi phí nhập khẩu nhiên liệu và nguyên liệu thô.

Theo dữ liệu của Bộ Tài chính, Tokyo đã can thiệp vào ngày 29 tháng 4 và ngày 1 tháng 5 năm nay để chống lại sự sụt giảm của đồng yên. Sau khi các động thái này không thể đảo ngược xu hướng giảm của đồng yên, các nhà chức trách Nhật Bản bị những người tham gia thị trường nghi ngờ đã can thiệp một lần nữa vào tháng 7.

Chính quyền Nhật Bản thường không xác nhận liệu họ có can thiệp vào thị trường tiền tệ hay không và chỉ nói rằng họ sẽ thực hiện hành động thích hợp khi cần thiết đối với những động thái tỷ giá hối đoái biến động quá mức.

Điều gì đã khiến đồng yên giảm giá trong những năm gần đây?​

Nhiều yếu tố khác nhau đã khiến đồng yên giảm giá. Đầu tiên, việc Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ tăng lãi suất mạnh và tốc độ bình thường hóa chính sách tiền tệ chậm chạp của BOJ đã khiến khoảng cách giữa lãi suất của Hoa Kỳ và Nhật Bản lớn, do đó khiến đồng yên kém hấp dẫn hơn so với đồng đô la. Thứ hai, Nhật Bản hiện đang nhập khẩu nhiều nhiên liệu và nguyên liệu thô hơn so với trước đây, điều này có nghĩa là các công ty đang chuyển đổi đồng yên sang ngoại tệ để thanh toán. Thứ ba, nhiều nhà sản xuất lớn của Nhật Bản đã chuyển sản xuất ra nước ngoài đã tái đầu tư lợi nhuận ra nước ngoài, thay vì hồi hương chúng. Điều đó làm giảm nhu cầu về đồng yên.

Tại sao BOJ không tăng lãi suất nhanh hơn?​

BOJ đã chấm dứt lãi suất âm vào tháng 3 và tăng lãi suất chính sách ngắn hạn thêm 0,25% từ mức 0-0,1% vào tháng 7. Thống đốc Kazuo Ueda đã báo hiệu khả năng tăng lãi suất thêm một lần nữa nếu Nhật đạt được tiến triển hơn nữa trong việc đạt được mục tiêu lạm phát 2% của ngân hàng trung ương, như dự kiến.

Các nhà phân tích dự đoán BOJ cuối cùng sẽ tăng lãi suất lên mức được coi là trung lập với nền kinh tế, khoảng 1% đến 1,5% trong vài năm tới. Nhưng việc thắt chặt dần dần như vậy sẽ khiến chi phí vay của Nhật Bản rất thấp so với các quốc gia khác.

Các nhà hoạch định chính sách Nhật Bản thận trọng về việc tăng lãi suất quá mạnh vì sợ làm tổn hại đến mức tiêu dùng vốn đã yếu và đe dọa đến sự phục hồi kinh tế mong manh. Họ cũng cảnh giác với nguy cơ gây ra sự gia tăng mạnh lãi suất dài hạn, làm tăng chi phí tài trợ cho khoản nợ công khổng lồ của Nhật Bản.

Nhược điểm của đồng yên yếu là gì?​

Đồng yên yếu đẩy chi phí nhập khẩu nhiên liệu, thực phẩm và nguyên liệu thô lên cao. Điều đó lại gây tổn hại cho các nhà bán lẻ và hộ gia đình thông qua chi phí sinh hoạt cao hơn. Dữ liệu lạm phát cho thấy tỷ lệ lạm phát lõi, loại trừ giá thực phẩm tươi sống biến động nhưng bao gồm chi phí nhiên liệu, đã cao hơn mục tiêu của ngân hàng trung ương trong 27 tháng qua.

Lợi ích của đồng yên yếu là gì?​

Tuy nhiên, đồng yên yếu không hẳn là điều tệ hại đối với nền kinh tế Nhật Bản. Sự suy giảm của đồng yên có lợi cho các công ty xuất khẩu của Nhật Bản bằng cách thổi phồng lợi nhuận tính theo đồng yên mà họ kiếm được ở nước ngoài. Lợi nhuận tăng có thể dẫn đến mức lương cao hơn và giúp củng cố tiêu dùng.

Đồng yên rẻ hơn cũng thúc đẩy du lịch. Số lượng du khách nước ngoài đến Nhật Bản đã tăng vọt trong vài năm qua, giúp các khách sạn, cửa hàng bách hóa và những nơi khác giảm bớt gánh nặng sau khi chịu đựng các hạn chế do COVID-19.