Một sự cố trên Phố Wall có thể châm ngòi cho suy thoái toàn cầu

Nếu cơn sốt AI trên thị trường chứng khoán Mỹ nổ tung như bong bóng dot-com hồi đầu thập niên 2000, nền kinh tế thế giới sẽ ngã nhào.

Nếu thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ, đó có lẽ cũng chẳng phải điều đáng ngạc nhiên. Một loạt nhân vật tên tuổi, từ CEO các ngân hàng Phố Wall cho đến Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), đã cảnh báo về định giá cao ngất của cổ phiếu công nghệ Mỹ.

Các quan chức ngân hàng trung ương đang đề phòng rủi ro đối với hệ thống tài chính, những huyền thoại đầu tư đoán đúng cuộc khủng hoảng nợ dưới chuẩn năm 2007 - 2009 đã bắt đầu chuẩn bị cho một cuộc chơi mới.

Dù nhiều chuyên gia đã cảnh báo về nguy cơ chứng khoán Mỹ sụp đổ, rất ít người dự báo ảnh hưởng của kịch bản này tới nền kinh tế thực.

Nếu chứng khoán lao dốc nặng nề, nhà đầu tư sẽ không phải những người duy nhất chịu thiệt hại. Tờ The Economist cảnh báo một cú giảm mạnh của thị trường sẽ đẩy nền kinh tế toàn cầu vào suy thoái.

Rắc rối lan rộng​

Cốt lõi của rủi ro nằm ở người tiêu dùng Mỹ. Hiện nay, cổ phiếu chiếm 21% tài sản của các hộ gia đình.

Các tài sản liên quan đến AI đóng góp gần một nửa mức tăng tài sản của người Mỹ trong năm qua. Khi các hộ gia đình giàu lên, họ cảm thấy thoải mái khi tiết kiệm ít hơn so với thời kỳ trước đại dịch.

Nếu chứng khoán Mỹ sụp đổ, xu hướng trên sẽ đảo ngược. Tờ The Economist tính toán rằng nếu thị trường chứng khoán giảm mạnh như giai đoạn bong bóng dot-com vỡ, giá trị tài sản ròng của các hộ gia đình Mỹ sẽ sụt 8%.

Điều đó sẽ dẫn đến sự sụt giảm đáng kể của chi tiêu tiêu dùng. Theo một quy tắc phổ biến, mức giảm này sẽ tương đương 1,6% GDP - đủ để đẩy Mỹ vào suy thoái.

Cú sốc này, cộng với sự sụt giảm nhu cầu của Mỹ, sẽ lan sang phần còn lại của thế giới. Các quốc gia xuất khẩu, vốn đã chịu sức ép từ thuế quan của Tổng thống Donald Trump, sẽ càng thêm khó khăn.

Bên cạnh đó, do nhà đầu tư nước ngoài đang nắm giữ khoảng 18.000 tỷ USD cổ phiếu Mỹ, tài sản ròng và chi tiêu của hộ gia đình toàn cầu cũng sẽ bị ảnh hưởng, dù mức độ nhẹ hơn so với Mỹ.

Tin tốt là cuộc suy thoái toàn cầu bắt nguồn từ thị trường chứng khoán có thể sẽ không quá nghiêm trọng. Ví dụ, sau khi bong bóng dot-com đổ vỡ, nền kinh tế toàn cầu quả thật đã xuống dốc, nhưng nhiều nước lớn vẫn tránh được suy thoái.

Ngoài ra, điều quan trọng là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) vẫn còn dư địa hạ lãi suất để kích thích nhu cầu. Một số quốc gia cũng có thể triển khai gói kích thích tài khóa.

Nợ công và căng thẳng thương mại​

Tuy nhiên, suy thoái là phép thử khắc nghiệt đối với những quốc gia có nợ công cao. Suy thoái ập đến sẽ buộc các ngân hàng trung ương hạ lãi suất, giúp giảm chi phí nợ vay của chính phủ các nước giàu - vốn đang vật lộn với núi nợ tương đương 110% GDP.

Tuy nhiên, thâm hụt ngân sách cũng sẽ gia tăng trong bối cảnh chi tiêu phúc lợi đi lên và nguồn thu thuế giảm sút.

Tại những nền kinh tế dễ bị tổn thương như Anh và Pháp, lo ngại về tài khóa có thể sẽ khiến lợi suất trái phiếu duy trì ở mức cao - hoặc thậm chí đi lên - mặc cho ngân hàng trung ương hạ lãi suất ngắn hạn. Trên thực tế, hiện tượng này đã xuất hiện vài lần trong hai năm qua.

Hậu quả cuối cùng thuộc về lĩnh vực thương mại. Khi người dân giảm chi tiêu, thâm hụt thương mại của Mỹ gần như chắc chắn sẽ thu hẹp, đem lại một chút an ủi cho ông Trump.

Nhưng một vấn đề khác của thương mại toàn cầu sẽ trở nên trầm trọng hơn, cụ thể là tình trạng dư thừa công suất của Trung Quốc.

Các nhà sản xuất châu Âu và châu Á đang phải cạnh tranh với cơn lũ hàng hóa từ Trung Quốc, trong bối cảnh nước này tìm kiếm thị trường mới ngoài Mỹ.

Nếu nền kinh tế Mỹ giảm tốc hoặc suy thoái, Trung Quốc sẽ càng đẩy mạnh xuất khẩu sang những nước khác, khiến căng thẳng thương mại leo thang.

Thế giới có thể đã đoán được trước cuộc khủng hoảng của thị trường chứng khoán Mỹ, nhưng điều đó không giúp hậu quả của nó dễ giải quyết hơn.