[Quan điểm] 6 lý do khiến thị trường 'hoàn toàn ổn' với thuế quan và các cuộc tấn công FED của ông Trump

Tổng thống Donald Trump liên tục gây sức ép lên Cục Dự trữ Liên bang (Fed) và mới đây đã lên đến cao trào khi ông tìm cách sa thải Lisa Cook, người phụ nữ da màu đầu tiên phục vụ trong Hội đồng Thống đốc của Fed. Vì những đòn tấn công vào tính độc lập của Fed thường khiến các nhà kinh tế lo ngại, người ta có thể kỳ vọng rằng thị trường cũng sẽ chao đảo. Rốt cuộc, lợi nhuận tài chính thường hưởng lợi từ nhận thức chung về một chính sách tiền tệ ổn định và đáng tin cậy, mà bản thân điều này lại phụ thuộc vào sự tách biệt thể chế giữa các nhà chức trách tiền tệ và các quan chức được bầu.

Thế nhưng, thị trường vẫn duy trì tương đối bình tĩnh bất chấp lịch thuế quan đầy biến động, cắt giảm mạnh tài trợ cho nghiên cứu liên bang, siết chặt nhập cư, và tấn công vào các cơ quan độc lập chuyên thu thập dữ liệu và hoạch định chính sách. Trong khi nhiều yếu tố trong chương trình nghị sự của Trump đáng lẽ phải khiến giới nắm giữ vốn lo ngại và tạo động lực mạnh mẽ để họ phản kháng, chúng ta lại thấy rất ít sự chống đối từ giới doanh nghiệp lớn. Tại sao?

Là người nghiên cứu kinh tế chính trị quốc tế và các tác nhân trên thị trường tài chính, tôi thấy có sáu khả năng.

Giải thích đầu tiên là lý luận thiên lệch. Có thể các công ty và thị trường tài chính đơn giản không muốn tin rằng Trump thực sự nghiêm túc theo đuổi những đề xuất cực đoan nhất. Những người theo đuổi chiến lược TACO (“Trump luôn rút lui vào phút chót”) phần lớn đã được chứng minh là đúng khi cược rằng các mức thuế hại nhất của Trump sẽ ngắn hạn hoặc có nhiều ngoại lệ. Vậy thì tại sao phải bỏ chạy nếu tất cả chỉ là khoa trương?

Khả năng thứ hai liên quan đến ý thức hệ của những người tham gia thị trường. Giới nắm giữ vốn có thể thực sự tin rằng hầu hết chi tiêu của chính phủ cho những thứ như nghiên cứu và y tế công là lãng phí, rằng các quy định luôn mang tính gánh nặng, và rằng giáo dục đại học là vũng lầy của sự “nhồi sọ xã hội chủ nghĩa”. Nếu vậy, họ sẽ chấp nhận việc Trump “chặt bỏ” tất cả.

View attachment 422642
Tổng thống Donald Trump bắt tay CEO Nvidia Jensen Huang tại Nhà Trắng vào tháng 4. Nvidia nằm trong số các công ty sẵn sàng ký kết thỏa thuận với chính quyền Trump - Ảnh: Andrew Harnik/Getty Images


Ý thức hệ này có thể được củng cố bởi tầm nhìn ngắn hạn của doanh nghiệp, và điều đó dẫn đến lời giải thích thứ ba. Trong khi việc cắt giảm mạnh tài trợ nghiên cứu chắc chắn sẽ gây hại cho khả năng cạnh tranh kinh tế dài hạn của Mỹ, các phòng điều hành doanh nghiệp không hẳn được lấp đầy bởi những nhà tư duy dài hạn. Chủ nghĩa tư bản cổ đông — mô hình chi phối — khiến các doanh nghiệp bỏ qua những chi phí tương lai. Nếu giá cổ phiếu được hưởng lợi từ thái độ cam chịu hoặc tâng bốc công khai Trump, thì những chi phí dài hạn chỉ đơn giản là “đá quả bóng xuống đường” để sau này tính.

Giả thuyết thứ tư: các giả định của chúng ta về sở thích của doanh nghiệp đối với sự chắc chắn, ổn định kinh tế và tính đáng tin cậy của chính sách có thể sai lầm. Không chỉ một số người chơi trên thị trường có thể kiếm lời từ biến động giao dịch, mà hơn thế nữa, sự trỗi dậy của một chế độ tài phiệt mang tính cá nhân ở Mỹ có thể củng cố niềm tin của giới 'Big Business' vào khả năng họ đảm bảo cắt giảm thuế và có được quy định, thực thi thuận lợi. Trong bối cảnh này, sự bất định và hỗn loạn lan rộng do Trump khơi dậy trở thành một cái giá nhỏ để đổi lấy “lối đi vào cung vua”.

Giải thích có liên quan tiếp theo là các động lực để doanh nghiệp đoàn kết chống lại “nhà vua”. Huy động tập thể vốn đã khó ngay cả khi có động cơ mạnh. Nếu từng công ty tin rằng họ có thể giành được nhiều ân huệ hoặc nhượng bộ giá trị hơn từ chế độ khi hành động đơn lẻ, thì họ sẽ coi vận động tập thể là không đáng — thậm chí còn đi ngược lại lợi ích hẹp của mình. Trump thường xuyên nhắm mục tiêu chỉ trích các công ty và giám đốc điều hành cụ thể, và đã sử dụng toàn bộ sức mạnh của nhánh hành pháp để chống lại các hãng luật, trường đại học, tổ chức tin tức và công ty tư nhân. Một số người có thể im lặng với hy vọng đạt được nhượng bộ, những người khác có thể bị thúc đẩy bởi nỗi sợ bị trả thù.

Lý do cuối cùng liên quan đến cách thị trường xử lý thông tin. Như nghiên cứu của tôi cho thấy, các mô hình rủi ro và định giá thị trường thường xử lý kém các cú sốc bên ngoài, coi chúng như phần “đuôi khó lường” trong phân phối kịch bản tương lai. Như nhà kinh tế đoạt Nobel Paul Krugman lưu ý, thị trường “hành xử như thể mọi thứ vẫn bình thường cho đến khi điều ngược lại trở nên quá rõ ràng”.




Hơn nữa, như John Maynard Keynes và gần đây là Nathan Tankus lập luận, thị trường không tổng hợp thông tin nhiều như trí khôn thông thường vẫn gợi ý. Các nhà giao dịch phản ứng ít hơn với bản thân sự kiện mà nhiều hơn với cách họ kỳ vọng người khác sẽ phản ứng. Động lực này có thể đang tạo ra sự lệch pha đáng kể trong cách thị trường nhận diện và định giá rủi ro từ các chính sách của Trump.

Những lời giải thích trên dĩ nhiên không loại trừ lẫn nhau. Cấu trúc vốn và sở hữu, ngành nghề, quy mô và mức độ hội nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu của từng công ty sẽ định hình mức độ họ sẵn lòng phản kháng lại các chính sách gây hại về kinh tế. Khả năng cao là một số công ty khá tự tin vào năng lực lấy lòng chính quyền Trump, trong khi những công ty khác lo ngại hơn nhiều về việc Trump lên Truth Social kêu gọi tẩy chay họ.

Nhưng mặc dù doanh nghiệp và thị trường sẵn lòng đánh cược vì lợi ích ngắn hạn thay vì chi phí dài hạn, không ai nên ảo tưởng: những chi phí dài hạn đó chắc chắn sẽ đến.