Thiền trong trading: Nghệ thuật tập trung và giao dịch một cách tự nhiên

Xin chào cả nhà!

Trong trading, có những khoảnh khắc ta cảm thấy mình hoàn toàn hòa nhập với thị trường—không do dự, không hoảng loạn, chỉ có sự tự nhiên và dòng chảy của giá. Đó chính là trạng thái “thiền” trong trading, nơi mọi thứ diễn ra như thể không có bất kỳ sự gượng ép nào.

Trong bài viết này, Nitin R, một swing trader, lập trình viên Pine Script và nhà thiết kế đồ họa, sẽ chia sẻ hành trình của anh trong việc khám phá sự tương đồng giữa thiền, trò chơi điện tử, và trading.


Là người tạo ra chỉ báo nổi tiếng ‘Simple Volume’ và tác giả của bản tin ‘Market Quadrant’ từ năm 2021, Nitin sẽ mang đến cho bạn một góc nhìn độc đáo về cách tư duy và luyện tập có thể giúp trader đạt đến trạng thái giao dịch đỉnh cao—tập trung nhưng không căng thẳng, có chủ đích nhưng không ép buộc.

Hãy cùng khám phá cách những nguyên tắc thiền từ một cuốn sách cổ, kết hợp với tâm lý học hành vi hiện đại, có thể nâng cao kỹ năng giao dịch của bạn nhé!



Năm đó là 2002, và tôi phát cuồng vì các trò chơi điện tử. Một trong những trò chơi yêu thích của tôi là Need for Speed: Hot Pursuit. Tôi mê mẩn đồ họa của nó, đặc biệt là những chiếc xe, con đường, phong cảnh và quang cảnh, tất cả đều khiến tôi say đắm.

Tôi thường chơi game với đứa em họ, nó kém tôi khoảng 8-10 tuổi. Nó luôn thắng tôi, dù tôi cố gắng thế nào hay luyện tập bao nhiêu đi chăng nữa. Tôi luôn tự hỏi liệu tuổi tác có cho nó lợi thế gì không.

Hôm đó cũng như bao ngày khác, chúng tôi lại chơi cùng nhau. Trong lúc chơi, tôi buột miệng nói: “Ồ, nhìn thác nước kia kìa.”

“Thác nước? Thác nước nào?” cậu ấy hỏi lại.

Tôi nói: “Cái thác nước đổ xuống từ trên núi ấy! Nhìn xem người ta vẽ đồ họa đẹp chưa kìa.”

“Ừ, cứ tiếp tục ngắm thác nước đi, đó là lý do anh không bao giờ thắng,” cậu ấy cười khúc khích.

“Thằng nhóc ranh, thế mày bảo tao làm sao để thắng đi.”

Cậu ấy đáp: “Anh cứ tập trung vào đường đua, tắt hết suy nghĩ trong đầu, và chơi game từng khung hình một.”

“Vâng, thưa ông cụ,” tôi đảo mắt nói.



Phiên bản làm lại năm 2020 của Need for Speed: Hot Pursuit càng cải thiện lối chơi và nhân đôi những thứ gây xao nhãng.

Dù bề ngoài tỏ vẻ không quan tâm đến lời khuyên của cậu ấy, nhưng tôi hiểu rằng cậu ấy nói đúng. Trong ván tiếp theo, tôi tập trung hoàn toàn. Tôi chỉ nhìn thấy con đường, thậm chí không để ý đến chiếc xe mình đang lái. Tôi đoán trước những khúc cua của con đường và dùng các nút điều khiển để tiến về phía trước nhanh hơn. Hôm đó, tôi đạt được thành tích cá nhân tốt nhất trong game.

Ván game đó chắc chỉ kéo dài vài phút, nhưng tôi không nhớ gì khác ngoài lối chơi trong những phút đó. Tôi không nhớ khung cảnh, tôi đang ngồi ở đâu, hay ai đang ở bên cạnh tôi. Tôi không nhớ gì cả. Sẽ không ngoa nếu nói rằng tôi đã ngừng tồn tại trong vài phút đó. Đó là cảm giác hoàn toàn hòa làm một.

Khoảnh khắc ấy, tôi chính là trò chơi.

Thiền trong nghệ thuật bắn cung

Nhiều năm trôi qua, và trước khi kịp nhận ra, tôi đã trở thành một nhà giao dịch chứng khoán "điên cuồng".

Nhưng dù đã luyện tập nhiều năm, vẫn có điều gì đó còn thiếu. Và chắc chắn đó không phải là sự thiếu tập trung, bởi tôi đã học được bài học đó từ những trò chơi điện tử rồi.
Trong hành trình tìm kiếm lời giải, tôi bắt gặp một cuốn sách xuất bản năm 1948 của một giáo sư triết học người Đức, Eugen Herrigel. Cuốn sách "Zen in the Art of Archery" (Thiền Trong Nghệ Thuật Bắn Cung) thuật lại hành trình của tác giả khi cố gắng lĩnh hội triết lý thiền thông qua môn bắn cung Nhật Bản. Ban đầu, ông coi bắn cung như một kỹ năng thuần túy về thể chất, nhưng sau đó, ông học được cách đạt đến trạng thái hợp nhất hoàn toàn giữa tâm trí và cơ thể, giúp ông trở thành một với cây cung, mũi tên và mục tiêu.

Một trong những triết lý cốt lõi của cuốn sách là: Người bắn cung không bắn mũi tên; thay vào đó, 'Nó' bắn. Quá trình này đòi hỏi sự buông bỏ nỗ lực có ý thức và để cho mũi tên bay một cách tự nhiên, không bị chi phối bởi bản ngã hay tư duy phân tích.



Cuốn sách làm sáng tỏ bản chất của thiền khi nói rằng:

“Cú bắn đúng vào thời điểm thích hợp không đến vì bạn không buông bỏ bản thân.”

Đến đây, hẳn là bạn đã tự hỏi rất nhiều lần: “Nhưng tất cả điều này thì liên quan gì đến trading?”

Xin hãy kiên nhẫn, vì tôi sẽ tham khảo thêm hai nguồn khác để giải thích mối liên hệ mật thiết giữa chúng với trading, hay thậm chí là với bất kỳ hoạt động nào trong cuộc sống.

Sự tập trung & nỗ lực

Trong hành trình tiến đến trạng thái "thiền" trong giao dịch của mình, tôi đã đọc (và loại bỏ) vô số tài liệu, nhưng có hai cuốn sách nổi bật nhất.

Cuốn đầu tiên là cuốn "Hyperfocus – How to Work Less to Achieve More" (Siêu Tập Trung – Làm Việc Ít Hơn, Đạt Được Nhiều Hơn) của Chris Bailey. Tác giả mô tả hai trạng thái tâm trí: siêu tập trung (hyperfocus) và phân tán tập trung (scatter focus).

• Siêu tập trung là trạng thái khi ta dồn toàn bộ sự chú ý vào một nhiệm vụ duy nhất.
• Phân tán tập trung là trạng thái sáng tạo và phản tư, khi tâm trí được phép trôi dạt tự do.

Siêu tập trung giúp ta làm việc sâu và đạt hiệu suất tối đa, trong khi phân tán tập trung lại cần thiết cho tư duy sáng tạo và đổi mới.

Cuốn sách thứ hai là "Thinking, Fast & Slow" (Tư Duy Nhanh và Chậm) của Daniel Kahneman – một tác phẩm kinh điển về tâm lý học hành vi. Cuốn sách phân biệt hai hệ thống tư duy:

• Hệ thống 1: Tư duy nhanh, mang tính trực giác và tự động, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm trong quá khứ.
• Hệ thống 2: Tư duy chậm, có ý thức và phân tích, thường được sử dụng trong những tình huống mới, chưa quen thuộc.

Khi các quy trình tư duy lặp đi lặp lại, chúng sẽ trở nên nhanh hơn và tự nhiên hơn, giúp chuyển từ hệ thống 2 sang hệ thống 1. Và điều này nên xảy ra nếu ta luyện tập đúng cách.



Bailey thì nói về sự tập trung, còn Kahneman lại nói về nỗ lực, và chính hai khái niệm này, khi kết hợp lại, đã mang đến kết luận cuối cùng—một kết luận mà cuốn "Zen in the Art of Archery" và cậu em họ của tôi đã "mớm" sẵn cho tôi từ trò chơi Need for Speed.

Sự nỗ lực & tập trung trong trading

Tập trung (hay theo cách gọi của Chris Bailey là siêu tập trung - hyperfocus) không chỉ là điều kiện tiên quyết để thành công mà còn là nền tảng cho một giao dịch hiệu quả.

Tập trung không có nghĩa là nhìn chằm chằm vào biểu đồ chăm chú hơn, mà là việc nhà giao dịch dồn toàn bộ nguồn lực vào những điều quan trọng và loại bỏ những yếu tố gây xao nhãng.

Điều thú vị là yếu tố nỗ lực, và thực tế rằng càng lặp lại một kỹ năng, ta càng ít phải dùng đến nỗ lực tinh thần để thực hiện nó.

Lặp đi lặp lại là chìa khóa để chuyển đổi một nhiệm vụ từ hệ thống 2 (đòi hỏi nỗ lực) sang hệ thống 1 (thực hiện một cách tự nhiên). Quá trình này chính là nền tảng để tự động hóa hành vi.

Ví dụ, khi một người mới học lái xe. Ban đầu, anh ta phải sử dụng hệ thống 2: tập trung hoàn toàn vào việc đạp phanh, nhấn ga, bật xi-nhan. Mỗi thao tác đều cần sự chú ý có chủ đích. Nhưng với sự luyện tập liên tục, những hành động này dần trở thành tự động. Một tài xế có kinh nghiệm có thể điều chỉnh tốc độ, chuyển hướng và phản ứng với giao thông mà không cần phân tích từng bước một—đây chính là hệ thống 1 hoạt động.

Một sự chuyển đổi tương tự cũng diễn ra khi một nhà giao dịch tích lũy đủ kinh nghiệm. Chẳng hạn, một trader mới vào nghề có thể dựa vào nhiều chỉ báo kỹ thuật, nhưng theo thời gian, anh ta dần loại bỏ chúng vì sự lặp lại giúp anh ấy hình thành cảm giác trực giác về giá và khối lượng giao dịch. Những gì từng đòi hỏi nỗ lực cao độ giờ đây diễn ra gần như một cách tự động.

Giao dịch một cách tự nhiên

Trạng thái tệ nhất chính là "sự xao nhãng không nỗ lực"—một cách gọi hoa mỹ của sự lười biếng.



Sự chuyển đổi từ nỗ lực sang không nỗ lực, từ phân tán tập trung sang siêu tập trung, là trạng thái tối thượng cần hướng tới. Đây là bí quyết không chỉ trong trading, mà còn trong mọi lĩnh vực của cuộc sống—dù đó là chơi đàn piano, học ngoại ngữ, chơi cờ vua, viết lách, diễn thuyết hay nấu ăn.

Một lợi thế lớn của trading so với các lĩnh vực khác là lịch sử giá của một cổ phiếu luôn có sẵn chỉ với một cú nhấp chuột. Việc xem lại những biến động giá trong quá khứ giúp nhà giao dịch có đủ dữ kiện để hình thành trực giác cho những tình huống tương tự trong tương lai. Nhờ vậy, khi đối mặt với các cơ hội giao dịch trong thời gian thực, nhà giao dịch có thể dựa vào hệ thống 1 thay vì phải phân tích quá nhiều bằng hệ thống 2.

Nhà giao dịch cần tập trung cao độ vào kế hoạch của mình, nhưng việc ra quyết định của anh nên tự nhiên (hoặc anh nên cố gắng làm cho nó tự nhiên). Anh ta có thể đạt được điều đó bằng cách siêu tập trung vào quy trình—tuân thủ chiến lược, quản lý rủi ro và giữ kỷ luật—thay vì ám ảnh về từng lệnh thắng hay thua.

Nhà giao dịch không nên gượng ép giao dịch; nó nên diễn ra một cách tự nhiên. Giống như một game thủ chờ con đường phía trước xuất hiện khúc cua, hay một cung thủ chờ khoảnh khắc hoàn hảo để bắn tên, một nhà giao dịch phải chờ những cơ hội giao dịch phù hợp với chiến lược của mình.

Hệ thống giao dịch nên hoạt động như một thực thể “tự nó vận hành”, một khuôn khổ kỷ luật giúp bạn thực hiện giao dịch một cách khách quan, giảm thiểu sự can thiệp của cảm xúc.

Thiền trong trading tức là tập trung thay vì xao nhãng, là sự tự nhiên thay vì gượng ép.

Cũng như cung thủ hoà làm một với cây cung, nhà giao dịch phải hòa mình vào nhịp điệu của thị trường.

Lời kết

Khi tôi đạt được thành tích tốt nhất trong trò chơi, tim tôi đập nhanh hơn bao giờ hết.

Tôi hào hứng hỏi đứa em họ: "Hôm nay anh chơi thế nào?"

Nó trả lời: "Khá hơn nhiều rồi, nhưng anh cần ngừng gõ bàn phím mạnh quá đi!"

Lúc đó tôi không hiểu ý nó là gì, nhưng bây giờ thì tôi hiểu rồi...


Đừng quên THẢ TIM, SHARE VÀ COMMENT để ủng hộ mình nhiều hơn nữa nhé!! Nice day cả nhà